Duurzame tuinen zijn doordrenkt met slimme ontwerpkeuzes en milieuvriendelijke principes die de natuur respecteren en koesteren. Een duurzame tuin is de plek waarin de natuur tot leven komt, terwijl je tegelijkertijd jouw steentje kunt bijdragen aan een betere wereld. Benieuwd hoe jij jouw tuin kunt omtoveren tot een duurzaam paradijs? Wij leggen je niet alleen het belang van een duurzame tuin uit maar geven je ook 10 praktische tips voor de aanleg van een duurzame (stads-)tuin.

Wat is een duurzame tuin?

Een duurzame tuin is een tuinontwerp en -beheer dat rekening houdt met milieuvriendelijke en ecologisch verantwoorde principes. Het doel van een duurzame tuin is om de impact op het milieu te minimaliseren, biodiversiteit te bevorderen, natuurlijke hulpbronnen te behouden en een gezonde leefomgeving te creëren. Het is een plek waar de natuur kan gedijen en waar jij kunt genieten van een harmonieus buitenleven.

Waarom is een groene & duurzame tuin belangrijk?

Hoewel Nederland veel tegeltuinen kent en mensen vaak denken dat deze tuinen minder onderhoud vergen dan tuinen met levende planten, is dit eigenlijk niet het geval. Het schoonhouden van de tegels kost evenveel tijd als af en toe schoffelen in een levende tuin met een diversiteit aan planten. In een tegeltuin moet je namelijk regelmatig onkruid en groene aanslag verwijderen om de tuin er netjes uit te laten zien. Kortom: een tuin vraagt altijd onderhoud. Mocht je dus inmiddels al geprikkeld worden door een groene tuin, dan hebben wij ook nog eens de voordelen van een duurzaam aangelegde tuin voor je op een rijtje gezet.

1. Een steentje bijdragen aan de klimaatverandering

In de toekomst zullen we steeds vaker te maken krijgen met extreme hitte als gevolg van klimaatverandering. Het 'hitte-eiland-effect' wordt versterkt door CO2-uitstoot, gebouwen en wegen, waardoor warmte in steden blijft hangen. Dit leidt tot luchtvervuiling en stijgende temperaturen. Groene planten absorberen CO2 uit de lucht en produceren schone zuurstof door fotosynthese. Bovendien nemen planten warmte op en geven deze gelijkmatig af. Door meer groen in steden te introduceren, verbetert de luchtkwaliteit en wordt de warmte beter gereguleerd.

2. Investeren in een eco-systeem

Door de toenemende populariteit van betegelde stadstuinen neemt de biodiversiteit af. Tegels bieden geen ruimte voor begroeiing, waardoor er minder insecten leven en er weinig voedsel beschikbaar is voor vogels en andere dieren. Bovendien ontbreekt het aan beschutting in betegelde tuinen. Door het aanleggen van een groene tuin met levende planten zullen dieren al snel verschijnen en een eigen ecosysteem ontwikkelen. Het introduceren van planten zorgt voor een aantrekkelijke habitat waar insecten kunnen gedijen. Deze insecten trekken op hun beurt vogels en andere dieren aan die voedsel en beschutting vinden in de plantentuin. Hierdoor ontstaat er een levendige en diverse omgeving waar verschillende soorten in harmonie kunnen samenleven.

3. Verminder het risico op overstromingen

Klimaatverandering brengt niet alleen hogere temperaturen met zich mee, maar ook een toename in neerslag. Dit kan leiden tot problemen met afwatering, aangezien zeeniveaus stijgen en er meer regenval is. Om overstromingen te voorkomen, is het essentieel dat regenwater goed en geleidelijk kan worden afgevoerd. Niet alleen directe neerslag vormt een risico, maar op de lange termijn kan het ook leiden tot grondverzakkingen en overbelasting van het rioleringssysteem.

In een betegelde tuin is er beperkte waterafvoer. Tegels hebben geen absorberend vermogen, waardoor het water direct naar het riool stroomt. Het rioolsysteem kan de grote hoeveelheden water niet altijd verwerken, waardoor water in straten, steegjes en tuinen blijft staan. Door beplanting in je tuin toe te voegen, wordt een aanzienlijke hoeveelheid regenwater opgevangen. Planten hebben de capaciteit om water op te nemen, waardoor de afvoer naar de bodem en het riool vertraagd wordt. Dit zorgt voor een betere afwatering en vermindert het risico op overstromingen en wateroverlast.

10 tips voor het aanleggen van de duurzame tuin

Door deze kenmerken en tips toe te passen, kun je een duurzame tuin creëren die bijdraagt aan een gezonder milieu en een bloeiende natuurlijke omgeving.

Tip 1: Een gezonde bodembedekking

De hele tuin betegelen is dus niet duurzaam te noemen. Maar wat leg je dan wel in je tuin? Een duurzame tuin streeft naar gezonde bodems door middel van organisch bodembeheer. Je kunt bijvoorbeeld kiezen uit uit gazon (gras), bodembedekkers en/of vaste planten. Maak gebruik van compost om organisch afval om te zetten in voedzame compost. Dit verrijkt de bodem en zorgt voor gezonde plantengroei zonder het gebruik van kunstmatige meststoffen.

Tip 2: Zorg voor een gelijkmatige afwatering

Een duurzame tuin maakt efficiënt gebruik van water, minimaliseert het waterverbruik en misschien nog wel het belangrijkste: zorgt voor een gelijkmatige afwatering. Er zijn verschillende mogelijkheden voor een gelijkmatige afwatering. Een eenvoudige mogelijkheid is het aanleggen van verschillende (watervangende) planten die veel water kunnen opnemen en dit gelijkmatig kunnen afvoeren of verdampen. Een andere mogelijkheid is door het aanleggen van hoogteverschillen in combinatie met een vijver, waterton, wadi of geulen zodat je de waterafvoer in de tuin kunt verbeteren

Tip 3: Inheemse planten uit Nederland

Duurzame tuinen bevatten inheemse planten die goed zijn aangepast aan het lokale klimaat en de bodem. Deze planten vereisen namelijk minder water, meststoffen en bestrijdingsmiddelen, en bieden voedsel en schuilplaatsen voor inheemse dieren. Voorbeelden van inheemse planten in Nederland zijn:

1. Gewone margriet (Leucanthemum vulgare): Deze vaste plant heeft witte bloemblaadjes rondom een geel hart en gedijt goed in zonnige tuinen.
2. Wilde marjolein (Origanum vulgare): Deze aromatische kruidachtige plant heeft roze bloemen en trekt veel bijen en vlinders aan.
3. Wilde roos (Rosa canina): Deze struik heeft mooie bloemen en produceert heerlijke rozenbottels die vogels aantrekken.
4. Gewone vlier (Sambucus nigra): Deze struik heeft witte bloemschermen en zwarte bessen die populair zijn bij vogels.
5. Ruwe smele (Deschampsia cespitosa): Dit is een siergras dat goed gedijt in vochtige omstandigheden en een natuurlijke uitstraling geeft aan tuinen.
6. Gewone dotterbloem (Caltha palustris): Deze vaste plant heeft heldergele bloemen en gedijt goed in vochtige grond, zoals bij vijvers of waterpartijen.
7. Wilde kamperfoelie (Lonicera periclymenum): Deze klimplant heeft geurige bloemen die insecten aantrekken en is een ideale keuze voor een tuin met een hekwerk of pergola.
8. Wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta): Deze bolgewas met paarse bloemen is een prachtige aanvulling op bosachtige tuinen.

Tip 4: Biodiversiteit & diervriendelijk

Als je meer groen toevoegt aan je tuin, zul je al snel een verschil in biodiversiteit opmerken. Een bloementuin bijvoorbeeld, trekt meer bijen aan, evenals vlinders en andere insecten. Wanneer je een tuin hebt die rijk is aan insecten, zullen vogels en egels worden aangetrokken. Je tuin zal steeds levendiger worden. Insecten zijn ontzettend nuttig. Ze zijn onmisbaar voor een gebalanceerd ecosysteem, en daarom verdienen deze dieren absoluut een plekje in jouw tuin. Plant bloemen die insecten aantrekken of neem een zogenaamd ‘insectenhotel’. Als je jouw tuin insectvriendelijk inricht, haal je niet alleen biodiversiteit naar jouw tuin, maar help je de natuur ook gelijk een handje.

Tip 5: Gebruik van duurzame materialen

Voor een natuurlijke afscheiding van jouw tuin, of voor bijvoorbeeld de aanleg van een terras, kun je kiezen voor natuurlijke materialen. Voor de erfscheiding kun je bijvoorbeeld denken aan een volledig natuurlijke schutting, zoals een haag. Maar ook een schutting van betongaas, duurzaam hout of een zelfgemaakte schutting van takken zijn goede alternatieven. Wil je een milieuvriendelijk terras aanleggen? Als het gaat om het meest duurzame materiaal voor een terras of vlonder, is hout de beste keuze. Hout heeft vele voordelen: het gaat lang mee, vereist minimaal onderhoud en heeft een natuurlijke uitstraling. Bovendien heeft hout een verkoelend effect, wat gunstig is voor zowel je tuin als je eigen comfort.

Tip 6: Kies voor duurzame tuinverlichting

Voor de verlichting van je tuin is het een duurzame keuze om te kiezen voor solarverlichting, oftewel verlichting op zonne-energie. Deze vorm van verlichting biedt verschillende voordelen:

• Eenvoudige installatie: Tuinverlichting op zonne-energie is over het algemeen gemakkelijk zelf aan te leggen. Er is geen behoefte aan het graven van kabels of het aansluiten op het elektriciteitsnet.
• Geen energieverbruik: Door gebruik te maken van zonne-energie, bespaar je energie en verminder je je ecologische voetafdruk. De verlichting maakt gebruik van zonlicht om op te laden, waardoor er geen elektriciteit nodig is.
• Flexibele plaatsing: Veel solarverlichting is draadloos en kan gemakkelijk worden verplaatst. Dit geeft je de vrijheid om de verlichting op verschillende plekken in je tuin te gebruiken en indien nodig te veranderen.
• Divers assortiment: Er is een breed scala aan solarverlichting beschikbaar, variërend in stijl, helderheid en functionaliteit.

Tip 7: Duurzame tuinmeubelen

Wil je jouw tuin duurzaam inrichten, dan is het belangrijk om te kiezen voor duurzame tuinmeubelen. Dat betekent dat de tuinmeubelen die je uitzoekt van goede kwaliteit moeten zijn zodat ze lang meegaan. Daarnaast is het ook goed om te letten op de materialen waarvan jouw tuinmeubelen gemaakt zijn. Voor verschillende materiaalsoorten bestaan keurmerken die aangeven dat iets op duurzame wijze is geproduceerd. Zijn je tuinmeubelen gemaakt van hout? Let dan op of deze het FSC-keurmerk bevatten: een certificaat dat aangeeft dat het hout dat je in handen hebt op verantwoorde wijze is gekapt.

Tip 8: Kweek je eigen groente en fruit in een moestuin

Zelf groenten en fruit kweken in een moestuin is een duurzamere optie dan kopen in de supermarkt. Allereerst hoeft het eten niet te worden getransporteerd, en daarnaast hoeven er geen chemische bestrijdingsmiddelen ingezet te worden. En bezig zijn in je moestuin is behalve duurzaam natuurlijk ook nog eens heel leuk! Qua moestuinopties kun je het zo gek maken als je zelf wilt: van volledige tuinkassen tot mooie moestuinbakken van duurzaam materiaal: maar ook voor de kleinere ruimtes zijn er mooie alternatieven zoals kweektafels. 

Tip 9: Natuurlijk onderhoud

Een onderhoudsvrije tuin bestaat niet. Als je last hebt van onkruid in je tuin en hiermee wilt afrekenen, is het belangrijk om regelmatig te wieden. Zorg ervoor dat je altijd de wortels verwijdert om te voorkomen dat het onkruid opnieuw gaat groeien. Het is belangrijk om grondig te werk te gaan - kleine wortels die achterblijven kunnen anders ook weer uitgroeien. Is al het onkruid verwijderd, dan wil je natuurlijk dat je tuin niet weer wordt overwoekerd. Een manier waarop je dit kunt doen, is door het planten van een zogenaamde bodembedekker, zoals we hierboven bespraken. Deze planten zorgen er namelijk voor dat onkruid zich niet opnieuw kan verspreiden. Als je toch behoefte hebt aan bestrijdingsmiddelen, kies dan voor milieuvriendelijke producten. Op deze manier zorg je ervoor dat de bodem en het grondwater niet worden aangetast.

Tip 10: Creatief materialen hergebruiken voor tuinaccessoires

Qua tuinaccessoires kun je je creatieve geest helemaal de vrije loop laten. Gebruik bijvoorbeeld oude houten pallets, kisten, bakstenen, of zelfs oude meubelstukken om unieke plantenbakken te creëren. Door deze materialen te hergebruiken, verminder je de behoefte aan nieuwe grondstoffen en geef je afval een nieuw leven. Maar ook alledaagse voorwerpen kun je een tweede leven geven als plantenbakken.

Heb je nog oude stoffen liggen, zoals lakens, gordijnen of kledingstukken? Overweeg om deze te hergebruiken en er bijvoorbeeld tuinkussens van te maken. Door ze op maat te knippen en te naaien, kun je unieke kussens creëren die passen bij jouw persoonlijke stijl. Let bij het kiezen van vullingen voor tuinkussens op duurzame opties. Gebruik bijvoorbeeld natuurlijke materialen zoals organisch katoen, kapok of gerecycled schuimrubber als vulmateriaal in plaats van traditioneel schuim dat niet biologisch afbreekbaar is.

Conclusie

Kortom: door te kiezen voor een tuin die zowel duurzaam als gemakkelijk te onderhouden is, lever je een waardevolle bijdrage aan een meer ecologische toekomst. Door een doordacht tuinontwerp aan te leggen, kun je het onderhoud van je tuin minimaliseren en tegelijkertijd een paradijs creëren voor zowel jezelf als voor insecten en dieren. Bovendien bereid je je tuin op een betere manier voor op de gevolgen van klimaatverandering. Alle beetjes helpen!